İş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasında işçi, işveren ve devletin büyük bir önemi vardır. Bu üçlü sac ayağı sayesinde güvenlik kültürünün oluşturulması, iş sağlığı ve güvenliğinin etkili olarak sağlanması mümkün olmaktadır.

İş sağlığı ve güvenliği, multidisipliner bir yaklaşıma sahiptir. Farklı disiplinlerin ortaklaşa çalışması ile bu alanda başarı elde edilebilmektedir. Bu noktada etkili olan birçok ulusal ve uluslararası kuruluş bulunmaktadır.

Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi, iş sağlığı ve güvenliği konusundaki önemli kuruluşlardan biridir. Bu konsey, 6331 sayılı kanun içerisindeki 21.maddeye dayalı olarak kurulmuştur. İlgili maddede; ülke genelinde iş sağlığı ve güvenliğiyle alakalı strateji ve politikaların belirlenmesi noktasında tavsiyeler vermesi amacıyla bu konseyin kurulduğu ifade edilmektedir.

Bu konseyin kuruluş amacını, görevlerini ve nasıl çalışacağını belirlemek için 28559 sayılı Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği çıkarılmış ve bu yönetmelikte konseyin çalışma şekli belirlenmiştir. İlgili yönetmeliğe göre konseyle ilgili detaylar şu şekildedir:

• Konseye, bakanlık müsteşarı başkanlık etmektedir. Konsey üyeleri şunlardır:
  • SGK, İSG ve bakanlıktan birer genel müdür
  • İş Teftiş Kurulu Başkanı
  • İlgili bakanlıklardan (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ve Milli Eğitim Bakanlığı) birer genel müdür
  • DPB’den bir başkan yardımcısı
  • YÖK Başkanlığından bir yürütme kurulu üyesi
  • İşçi, işveren ve kamu görevlileri sendikalarından en fazla üyeye sahip olan üçünden temsilci
  • TESK, TOBB, TMMOB, TTB ve TZOB’dan konuyla ilgili birer yönetim kurulu üyesi
  • Gerekli görülmesi durumunda İSG Genel Müdürünün teklifi ve konseyin onayı ile İSG konusunda faaliyet gösteren kurum ve kuruluşlardan iki temsilci
• Konsey üyelerinin görev süresi 2 yıl olup, üst üste iki olağan toplantıya katılmayanların üyeliği direkt olarak düşmektedir.
• İSG Genel Müdürlüğü, konseyin sekretaryasını yürütür.
• Kararlar, katılanların salt çoğunluğu ile alınır. Oyların eşit olması durumunda kararı başkan verir. Üyeler, çekimser oy kullanamaz.
• Konsey, yılda 2 defa olağan şekilde toplanır. Başkan ya da üyelerin üçte ikisinin teklifi ile olağanüstü de toplanabilir.

Konseye ilişkin detaylar bu şekildedir. İlgili yönetmelik içerisinde konseyin görevlerine dair detaylar da vardır. Buna göre konseyin görevleri şu şekildedir:

• Ulusal İSG Politika Belgesi, eylem planları ve hedeflerin belirlenmesi için öneriler vermek
• Ulusal İSG strateji ve politikalarına dair öneriler sunmak
• İSG alanında araştırma ve geliştirmeye dayalı projeler tavsiye etmek
• İSG kültürünün oluşmasına dair görüşler vermek
• Ülke genelinde düzenlenecek konferans ve seminer gibi organizasyonları planlamak
• Gerekli durumlarda çalışma grupları oluşturmak
• İSG ile ilgili kurumların arasında koordinasyon sağlamak
• İSG izleme ve inceleme çalışmaları yapmak
• Faaliyetlere dair raporları sekretaryaya sunmak
• Alınan kararların ve mevzuatın uygulanmasını takip etmek

İktisat Vekaleti Teşkilatı ve Vazifeleri hakkındaki kanun ile 27 Mayıs 1934’te, bu bakanlık içerisinde İş ve İşçiler Bürosu resmi olarak kurulmuştur. 3008 sayılı İş Kanunu ile söz konusu büro, İş Dairesi’ne dönüştürülmüştür.

Bu gelişmelerin ardından ise 7 Haziran 1945’te 4/591 sayılı Cumhurbaşkanlığı Tezkeresi ile Çalışma Bakanlığı resmi olarak kurulmuştur. Bu gelişmeden hemen sonra ise 22 Haziran 1945’te, 4763 sayılı Çalışma Bakanlığı’nın kuruluş ve görevlerine dair kanun çıkarılarak süreç tamamlanmıştır.

28 Ocak 1946’da 4841 sayılı Çalışma Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkındaki Kanun çıkarılmıştır. Söz konusu, bir önceki kanuna göre çok daha kapsamlı bir görev tanımlaması yapmış, buna ek olarak merkez ve taşra teşkilatı ile ilgili düzenlemeleri de içermiştir.

Kurulan bakanlığın görev ve sorumlulukları, ilgili kanunda detaylı olarak yer almaktadır. Bu göre bakanlığın görevleri şu şekildedir:

• Çalışma hayatını düzenleyici, işveren ile işçiler arasındaki ilişkilerde çalışma barışının sağlanması için koruyucu ve düzenleyici tedbirleri almak
• Çalışma hayatındaki sorunlara ilişkin çözüm yollarını araştırmak
• Tam çalışmayı ve istihdamı sağlayacak, çalışanların yaşam kalitesini artıracak tedbirleri almak
• Ekonominin gerektirmiş olduğu insan gücünü temin etmek için gerekli tedbirleri araştırmak ve bu tedbirlerin uygulanmasında rol almak
• İşçi işveren ilişkilerinde çalışma barışının sağlanması, sağlanan barışın korunması ve kolaylaştırılması ve çalışma yaşamını düzenlenmesi için önlemler almak,
• Çalışma hayatında tam denetim sağlamak
• İş sağlığı ve güvenliği konusunda gereken tedbirleri almak veya alınmasını sağlamak
• Sosyal refah ve adaletin sağlanması için gerekli tedbirleri almak, aldırmak
• Sosyal güvenlik imkanını sağlamak ve geliştirilmesi noktasında gereken önlemleri almak
• Farklı sosyal, ekonomik ve fiziki risklere karşı sosyal sigorta hizmetlerini etkili olarak hayata geçirmek
• Çalışanları koruyucu ve çalışmaları ise destekleyici tedbirler almak
• Çalışma hayatına dair istatistiki verileri toplamak ve yayınlamak
• Yabancı ülkelerdeki Türklerin çalışma ve sosyal güvenlikle ilgili problemlerine çözümler geliştirmek

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı içerisinde İSG konusunda faaliyet gösteren üç ana hizmet birimi bulunmaktadır. Bu birimler şunlardır:

• İş Teftiş Kurulu Başkanlığı (İTK)
• İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) ve bu birime bağlı olarak faaliyet gösteren İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi (İSGÜM)
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM)

İşçi Sağlığı Genel Müdürlüğü, 1945 yılında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde kurulmuştur. Bu birimin en önemli görevi, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanmasıdır. Bu birimin görevinin son derece önemli olması, bir süre sonra yeniden yapılanmayı adeta zorunlu kılmıştır.

Bu yapılanma, 04.10.2000 tarihinde gerçekleşmiş ve ilgili birimin ismi İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) olarak değiştirilmiştir. Yeniden yapılanma ile teşkilat yapısı yenilenmiş ve görev tanımında bazı yenilikler yapılmıştır. İSGGM görevleri şu şekildedir:

• İş sağlığı ve güvenliği alanında geçerli olan mevzuatın uygulanmasını sağlamak
• İSG ile ilgili mevzuat çalışmaları yapmak
• Ulusal İSG politikalarını belirlemek ve ilgili politikalar kapsamında programlar hazırlamak
• İSG ile ilgili faaliyet gösteren uluslararası ve ulusal kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapmak
• İSG ile ilgili denetim mekanizmasının daha etkili çalışması için öneriler vermek ve bunların takibini yapmak
• İSG alanında normlar hazırlamak ve geliştirmek
• Bu alanda danışmanlık, eğitim, uzmanlık veren kişi veya kuruluşları incelemek, değerlendirmek ve bunlara yetki vermek
• Koruyucu ekipman üretimini yapacak kişi ve kuruluşları yetkilendirmek
• Bu ekipmanların ithal edilmesi veya üretilmesi sürecinde dikkate alınacak standartları, usul ve esasları belirlemek
• İş kazaları ve meslek hastalıklarının engellenmesinde inceleme ve araştırmalar yapmak
• Faaliyet konularına dair istatistikleri düzenlemek ve yayım çalışmaları gerçekleştirmek
• Bütün çalışanların meslek hastalıkları ve iş kazalarına karşı korunmaları için gerekli önlemlerin alınmasına katkı vermek
• İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi ve Bölge Laboratuvarlarının çalışmalarına ilişkin düzenlemeler yapmak ve çalışmaları yönetmek

İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi Müdürlüğü, 1968 yılında, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğünün alt birimi olarak kurularak faaliyetlerine başlamıştır. Söz konusu birimin kuruluşunun arkasında, ILO ile Türkiye arasında gerçekleştirilen PIACT (Çalışma Koşullarını ve Çevresini İyileştirme Programı) vardır. 

İlk kurulduğunda İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü ismine sahip olan birim, 2015 yılında yeniden yapılandırılmış ve İş Sağlığı ve Güvenliği Araştırma ve Geliştirme Enstitüsü Başkanlığı adını almıştır. Adıyla birlikte teşkilat yapısında ve görev tanımlarında da bazı değişimler olmuştur.

İSGÜM, ülkemizde faaliyet gösteren iş yerlerindeki kimyasal ve fiziksel ortam ölçümlerini ve işçiler için biyolojik analizleri yapmakta ve sonuçlarını değerlendirmektedir. Ayrıca İSG alanında eğitim ve danışmanlık hizmetleri de vermektedir. İSGÜM, İSG alanında eğitim ve danışmanlık hizmetlerini veren tek kurum olarak dikkat çekmektedir.

İSGÜM teşkilat yapısında bir merkez ve altı bölge bulunmaktadır. Birimin laboratuvarları, 3 Ekim 2013’te TÜRKAK (Türkiye Akreditasyon Kurumu) tarafından TSE 17025 standardına göre akredite edilmiştir.

Kurum içerisindeki mobil sağlık araçlarıyla bilhassa KOBİ’lere önleyici ve koruyucu sağlık hizmet verir. Meslek hastalıklarının tanısından, iş sağlığı ile ilgili saha araştırmaları ve projelerine kadar farklı alanlarda faaliyet gösterir.

İSGÜM tarafından farklı eğitimler verilmektedir. Asbest Söküm Uzmanlığı ve Pnömokonyoz Okuyucu Eğitimleri, bunlardan dikkat çekici olanlarıdır.

Birim bünyesinde Kişisel Koruyucu Donanımlara (KKD) ilişkin uygun testi yapan bir test laboratuvarı da vardır. Söz konusu laboratuvar 2012 yılında kurularak faaliyetlerine başlamıştır. Burada; baş, göz, ayak, yüksekten düşmeye karşı koruyucuların, el-kol koruyucuları ile koruyucu giysilerin standartlara uygunluk testleri gerçekleştirilmektedir.

İSGÜM tarafından İSG kapsamında gösterilen faaliyetlerden öne çıkanlar şunlardır:

• Çalışma alanlarının güvenlik ve sağlık bakımından taşıması olası risklere dair araştırmalar yapmak, fiziksel maruz kalma seviyesinin tespiti ve buna dair yöntem ve stratejilerin geliştirilmesi
• Deney sonuç raporlarının teknik yeterliliğini kontrol etmek ve uygun olanları onaylamak
• Risk değerlendirmesi, kişisel koruyucu donanımlar ve ergonomi konusunda bilgilendirmeler yapma
• Merkez laboratuvarında gerçekleştirilen aydınlatma, titreşim, gürültü, termal ve toz ölçümlerinin düzenli olarak gerçekleştirilmesi
• Kalite yönetim sisteminin hazırlanması (TS EN ISO/IEC 17025:2005’in gereklerine uygun)
• Deney ve cihaz talimatlarının kontrolünün ortam ölçümleri için yapılması
• Donanım ve cihaz kalibrasyon planlarının izlenmesi

İş Teftiş Kurulu Başkanlığı olarak kurulan bu birimin ismi daha sonra Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı olarak değiştirilmiştir. İlgili başkanlığın görev ve yetkileri şu şekildedir:

• İş yaşamına dair mevzuatların uygulanmasını takip etmek, gerekli denetlemeleri yapmak
• Mevzuattaki aksaklık ve boşlukların giderilmesi için alınması gereken önlemler noktasında öneri sunmak
• Kendi alanı ile ilgili istatistiki verileri tutmak, yayınlamak ve bunlara ilişkin yorumlar yapmak

İş Teftiş Kurulu, iş teftiş faaliyetlerini yürütmektedir. Bu birim, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na bağlıdır. Birim içerisinde teftiş konusunda yetkili bir başkan, bir baş iş müfettişi, iş müfettişi ve yardımcıları yer almaktadır. İlgili mevzuata yönelik denetlemeler devlet adına yapılır.

Denetlemelere yönelik ilkeler, birimin örgütlenmesi, tutulacak teftiş defterlerine dair detaylar, nasıl doldurulacakları, görevlilerin görev ve sorumlulukları, İş Teftiş Tüzüğü ile açıklanmıştır.

İşletmelerin İSG konusundaki denetlemeleri, İş Teftiş Kurulu tarafından yapılır. Ancak kurulun personel sayısı dikkate alındığında, tüm iş yerlerinin iş müfettişlerince denetlenmesinin mümkün olmadığı görülecektir.

ÇASGEM, 1995 yılında Yakın ve Orta Doğu Çalışma Enstitüsü (YODCE) ismiyle kurulmuş ve bir süre bu isimle faaliyet göstermiştir. 2003 yılında ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi adını almıştır.

Bu birimin temel hedefi, sosyal güvenlik ve çalışma yaşamı konularında uluslararası ve ulusal seviyede araştırma, inceleme, eğitim, dokümantasyon, yayın ve danışmanlık faaliyetleri göstermektir. Kurum, bakanlık başta olmak üzere bağlı kuruluşlar ve bunların personelleri, özel sektör ve kamuda faaliyetlerini sürdürmektedir.

Çalışma alanlarındaki işçi, idareci ya da yönetici konumundakilerin eğitimlerini sağlamak için sosyal güvenlik, çalışma yaşamı, işveren ile işçi ilişkileri, toplam kalite yönetimi, İSG, istihdam, iş teftişi, iş istatistikleri, ilk yardım, çevre, ergonomi ve iş piyasası etütleri gibi alanlarda eğitimler vermektedir. İşyeri hemşireliği, işyeri hekimliği ve iş güvenliği uzmanlığı sertifika programları düzenleyen ve bu alanda eğitimler verir.

Birimin idare organları Eğitim ve Araştırma Merkezi ve Danışma Kurulu şeklindedir.

Sosyal Güvenlik Kurumu; 2006 yılında yayımlanan 5502 sayılı Sosyal Güvenlik Kanunu ile kurulmuştur. Bu kanun ile Sosyal Sigortalar Kurumu (SSK), Emekli Sandığı Genel Müdürlüğü ve BAĞ-KUR Genel Müdürlüğü birleştirilmiş ve tek kuruma dönüştürülmüştür.

SGK; genel sağlık sigortası ile sosyal sigortalar açısından vatandaşları güvenceye alacak, sosyal sigortacılık prensiplerine göre faaliyet gösterecek, adil, etkin, mali açıdan devam ettirilebilir, kolay erişilebilir, modern standartlara sahip bir sosyal güvenlik sisteminin oluşturulması için faaliyet göstermektedir.

SGK, kuruluş amacını gerçekleştirmek için farklı görevleri üstlenmiştir. Bu görevler şu şekildedir:

• Ulusal kalkınma politikalarını göz önünde bulundurarak SGK politikalarını hayata geçirmek
• SGK politikalarının geliştirilmesi için çalışmalar gerçekleştirmek
• Hizmet verilen tüzel ve gerçek kişileri, yükümlülükler ve haklar konusunda bilgilendirmek
• Hakların kullanılmasını ve yükümlülüklerin yerine getirilmesini basitleştirmek
• Sosyal güvenlikle alakalı konularda uluslararası gelişmeleri izlemek
• Uluslararası kuruluşlar ve AB’nin ilgili organları ile işbirlikleri yapmak
• Yabancı ülkelerle karşılıklı olarak yapılacak sosyal güvenlik anlaşmalarına dair hazırlıklar yapmak
• İmzalanan uluslararası antlaşmaları uygulamak
• Sosyal güvenlik konusunda, kamu kurumları arasında işbirliği oluşturmak ve koordinasyonu sağlamak

Sağlık Bakanlığı, ülkedeki tüm sağlık işlerinden sorumlu olan bakanlık olup, 1923 yılında kurulmuştur. Salgın, bulaşıcı ve sosyal hastalıklarla mücadele, tedavi edici ve koruyucu hekimlik uygulamaları ve rehabilitasyon hizmetlerini vermekle yükümlüdür. Bakanlığın görevleri şu şekildedir:

• Vatandaşların fiziksel, sosyal ve psikolojik açıdan tam iyilik halini korumak
• Toplum sağlığını korumak ve geliştirmek için plan ve programlar gerçekleştirmek
• Sağlık açısından gerekli tedbirleri almak, teşkilatlanmaya gitmek
• Anne ve çocuk sağlığını korumak
• Aile planlaması hizmetlerini sağlamak
• Serum, aşı ve ilaçların üretimlerini yapmak, yapılmasını teşvik etmek ve gerekli durumlarda bunların ithalatını sağlamak
• İlaç ve psikotrop ürünlerin üretim ve tüketimlerini yakından takip etmek ve denetlemek
• Tıbbi ürün üretim yerlerinin, bunların dağıtımını üstlenen firmaların çalışma esaslarını belirlemek ve bu esaslara uyulup uyulmadığını kontrol etmek
• Mahalli idareler ve diğer bakanlıklar ile işbirliğine giderek gıda üretimi yapan yerlerin sağlık açısından kontrol edilmesini sağlamak
• Çevre sağlığı tedbirlerini almak ve gerekli durumlarda bu konuyla ilgili mahalli idarelerle işbirliği yapmak
• Salgınlarda ve bulaşıcı hastalıklarda deniz, kara ve hava giriş çıkışlarında koruyucu ve önleyici tedbirler almak
• Verem ve kanser gibi önemli hastalıklarla mücadele etmek, toplumu bu konuda bilinçlendirmek ve bu alanda hizmet veren kuruluşlar arasında koordinasyonu sağlamak ve periyodik denetimler yapmak

Sağlık Bakanlığı, buradaki görevleri yerine getirmekle sorumludur. Bu kapsamda, gerekli tesisleri kurma, işletme, meslek personellerini yetiştirme faaliyetleri yürütmektedir. Ayrıca yine sağlık konusunda ulusal ve uluslararası kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapma yetkisi de bulunmaktadır.

İşçi ve işveren kuruluşları, sendika konfederasyonlarıdır. Ülkemizde faaliyet gösteren bu konfederasyonlar şunlardır:

• TİSK; Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu olup, ilk olarak 1961 yılında kurulmuş ve kuruluşundan bir yıl sonra günümüzdeki adını almıştır. Bu kuruluşun merkezi Ankara’da yer almaktadır.
• TÜRKİŞ; Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu olup, 1952 yılında kurulmuştur.
• DİSK; Türkiye Devrimci İşçi Sendikaları olup, 1967 yılında kurularak faaliyetlerine başlamıştır.
• HAK-İŞ; Hak İşçi Sendikaları Konfederasyonu olup, 1976 yılında faaliyetlerine başlamıştır.

Bazı melek kuruluşları, kamu kurumu niteliğinde kabul edilir. Bu meslek kuruluşları şunlardır:

Mühendis ve Mimarlar Odaları Birliği olan TMMOB, tüzel kişiliğe sahip bir kuruluş olup, 1954 yılında kurulmuştur. Anayasanın 135.maddesi gereği kamu kurumu niteliğine sahiptir. 6235 sayılı yasa ile kurularak, mühendis ve mimarları temsil etmek ve haklarını korumak için faaliyetlere başlamıştır. Kuruluşun merkezi Ankara’da yer almaktadır. TMMOB görevleri şunlardır:

• Mühendislerin ve mimarların ortak ihtiyaçlarına cevap vermek
• Mesleki etkinlikleri kolay hale getirmek
• Mesleğin gelişimine katkı vermek
• Meslek mensuplarının kendi içlerindeki ve toplumla olan iletişimlerini artırmak
• Mesleki disiplini sağlamak ve korumak
• Doğal kaynakların bulunması, korunması ve işletilmesi sürecinde tarihi ve doğal değerlerin, kültürel mirasların korunmasını sağlamak
• Teknik ve sanatsal anlamda ülkenin gelişmesi için gerekli etkinlik ve girişimlerde bulunmak

Doktorların örgütü olan Türk Tabipleri Birliği, Anayasal güvenceye sahiptir. 6023 sayılı yasa ile kurulmuş ve kamu kurumu niteliği taşımaktadır. Aktif olarak görev yapan doktorların %80’inin üye olduğu bu kuruluş, 1953 yılında İstanbul’da kurularak faaliyetlerine başlamış ve 1983 yılında ise merkezini Ankara’ya taşımıştır.

TTB, mesleki disiplinin sağlanması, hasta şikayetlerinin araştırılması, doktorların özel çalışma ücretlerinin belirlenmesi türünden konularda faaliyet göstermekte ve görevler üstlenmektedir.

Uluslararası Çalışma Örgütü, 1919 yılında imzalanan Versay Antlaşması içerisindeki Milletler Cemiyeti ile ortaya çıkan bir kuruluştur. Milletler Cemiyeti içerisinde yer alan ILO, II. Dünya Savaşı’nın ardından yeniden oluşum sürecine girmiş ve bağımsız bir kuruluşa dönüşmüştür.

Birleşmiş Milletler içerisinde ILO (International Labour Organization) üçlü bir yapıya sahip olarak dikkat çeker. Bu yapı içerisinde işçi temsilcileri, işveren temsilcileri ve hükümet temsilcileri yer almaktadır.

ILO, sahip olduğu üçlü yapının üye ülkelerde kurulmasını teşvik etmektedir. Böylece sosyal ve ekonomik konulara dair ulusal politikaların geliştirilmesinde, bu üçlü yapı arasındaki sosyal diyalog gelişecektir.

ILO merkezi, Cenevre’de yer alan Uluslararası Çalışma Ofisi’ndedir. Burada merkez büroları, basımevi ve araştırma merkezi de yer almaktadır. 40’tan fazla ülkede ILO’nun bölge, ülke ve alan ofisleri yer almakta ve bunlar yerinden yönetim prensibine göre faaliyet göstermektedir.

Türkiye’nin 1939 yılında üye olduğu bu örgütün toplam üye sayısı 200’den fazladır. Örgütün Anayasası dahi vardır. Burada; ülkelerin, emeğin insani şartlarını benimsememesinin, diğer ülkelerin kendi durumlarını iyileştirme isteğine bir engel olacağı belirtilmektedir. Bundan dolayı tüm ülkelerin bu düşüncede olması gerektiğini savunur. Bu kapsamda ILO’nun hedefleri şunlardır:

• İnsan onuruna uygun çalışma koşulları
• Yeterli yaşam koşulları
• İnsan haklarına saygı
• Sosyal adalet
• Uluslararası çalışma ve insan haklarının iyileştirilmesi
• Ekonomik güvence
• İstihdam imkanları

Uluslararası Çalışma Örgütü’nün temelde dört farklı stratejik hedefi bulunmaktadır. Bunlar;

• Sosyal koruma programlarının etkinliğinin ve kapsamının artırılması
• İnsanların, insan onuruna yakışan işlere sahip olabilmesi için daha fazla fırsatlar oluşturulması
• İş hayatındaki standartların, temel hak ve prensiplerin geliştirilerek uygulanması
• Sosyal diyalog için üçlü yapının güçlendirilmesi

Buradaki stratejik hedefler kapsamında ulaşılması hedeflenen başlıca amaçlar ise şunlardır:

• Uygun asgari ücret
• Çalışma saatlerinin iyileştirilmesi
• İşsizliğin önlenmesi
• Çocukların, kadınların ve gençlerin korunması
• İş haricindeki kaza ve hastalıklardan korunma
• Eşit işe, eşit ücret
• Örgütlenme özgürlüğü
• Göçmen işçilerin hakları
• Maluliyette ve yaşlılıkta koruma
• Mesleki eğitim

World Health Organization (WHO) veya dilimizde karşılığı ile Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Birleşmiş Milletlere bağlı olarak faaliyet gösteren bir uzman kuruluştur ve faaliyet alanı toplum sağlığıdır. Örgütün Anayasası 22 Temmuz 1946’da 61 üye ülkenin temsilcisi tarafından imzalanarak kabul edilmiştir.

Üye ülkelerden 26 tanesinin resmi kabul işlemleri 7 Nisan 1948’de netleşmiş ve bu tarih, Dünya Sağlık Günü olarak kabul edilmiştir. Türkiye ise 9 Haziran 1949’da 5062 sayılı kanun ile Dünya Sağlık Örgütü Anayasası’nı kabul etmiş ve resmi olarak bu örgüte üye olmuştur.

Dünya Sağlık Örgütünün birçok önemli görevi vardır. Bunlardan öne çıkanlar şu şekildedir:

• Sağlık alanındaki araştırmaları teşvik etmek ve bu araştırmalara rehberlik etmek
• Uluslararası niteliğe sahip olan sağlık çalışmalarında yönetici ve koordinatör olarak görev yapmak
• Devletlere, sağlık hizmetlerinin güçlendirilmesi için yardımlar yapmak
• Toplumun sağlık açısından aydınlatılmasına katkı vermek
• Sağlıkla ilgili bilgileri sağlamak, öneriler ve yardımlar yapmak
• Sağlığın geliştirilmesine katkı veren meslek ve bilim grupları arasındaki işbirliklerine katkı vermek

Dünya Sağlık Örgütü’nün uygulamalarının içerisinde iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olanlar da vardır. Bunlar şu şekildedir:

• Kazaların neticesinde meydana gelen zararların engellenmesi için gerekli önlemlerin alınmasını desteklemek
• İş sağlığı alanındaki uluslararası çalışmalara yönetici sıfatı ile katkı vermek
• İhtisas kuruluşları ile işbirlikleri geliştirmek suretiyle kazaların engellenmesi, sosyoekonomik şartların iyileştirilmesi ve beslenme gibi konularda çözümler üretmek

Dünya Sağlık Örgütü ile Uluslararası Çalışma Örgütü, faaliyet alanlarında işbirliğine gitmektedir. Bu işbirliği kapsamında 1950’de yapılan İş Sağlığı Ortak Komitesi toplantısında, iş sağlığının tanımı yapılmıştır. Bu tanım, 1995 ve 2005 yıllarında revize edilmiştir. 2005 yılındaki güncel tanım şu şekildedir:

İş sağlığı; farklı alanlardaki çalışanların fiziki, psikolojik ve sosyal açıdan iyi olma durumlarını en üst seviyede koruma ve geliştirme; çalışanların çalışma şartlarından dolayı sağlıklarını kaybetmelerini engelleme; çalışanları çalışma ortamındaki zararlı risklerden koruma; çalışanların psikolojik ve fiziki donanımlarına uygun işte çalışmasının sağlanmasını amaçlar.

ABD’de 1970’de yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (OSHA) kapsamında Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü (NIOSH) ile İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (OSA) kurularak faaliyete başlamıştır. OSHA-USA’nın temel hedefi; çalışma ortamı güvenliği ve çalışan sağlığı hakkındaki yasal düzenlemelerin çıkarılmasıdır. NIOSH ise İSG alanında faaliyet göstererek çalışma şartlarının iyileştirilmesini hedeflemektedir.

Avrupa’daki OSHA-EU ise AB’deki iş yerlerinin daha güvenli, daha sağlıklı ve üretken olmalarının desteklenmesi için kurulmuştur. OSHA-EU, ülkelerin İSH alanındaki gelişimleri için bilgi paylaşımları yapmaktadır. Üçlü bir yapıda olan bu ajans, karar verici konumdaki ülkelerin işveren, işçi ve devlet temsilcilerinin buluşmalarını sağlamaktadır.

Bu ajansın kuruluşu ve faaliyetlerinin arkasında temelde üç farklı direktif vardır. Üye ülkelerin işveren, işçi ve devlet temsilcileri ajansın üyesidir. Ajansta ortalama 50 kişi görev alır ve ajansın çok sayıda yayını ve etkinliği vardır. Bunlara ek olarak Ekim ayının ikinci haftası ajans tarafından iş sağlığı ve güvenliği haftası olarak kabul edilmekte ve bu kapsamda farklı etkinlikler düzenlenmektedir. Türkiye, OSHA-EU’ya aday ülkelerden biridir ve gözlemci statüsündedir.