İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu, 6331 sayılı İSG Kanunu içerisindeki 22. ve 23. maddelerdeki hükümlere göre oluşturulur. Ayrıca bu maddelerde kurulun faaliyetlerindeki koordinasyonların nasıl sağlanacağına dair hususlar da yer almaktadır. Buna ek olarak 28532 sayılı İSG Kurulları Hakkındaki Yönetmelik ile kurulun üyeleri, görevleri ve kuruluş aşamasında yükümlülükleri belirlenmiştir.

Kısacası İSG Kurulu’nun yasal dayanağı; 6331 sayılı İSG Kanunu ve 28532 sayılı İSG Kurulları Hakkındaki Yönetmeliktir.

İSG Kurulu içerisinde yer alacak üyeler şunlardır:

• İşveren (ya da işveren vekili) (Başkan)
• İşyeri hekimi
• İş güvenliği uzmanı
• Sosyal işler, insan kaynakları ya da mali ve idari işlerde görev yapan bir kişi
• Bulunması durumunda usta, ustabaşı ya da formen
• Bulunması durumunda sivil savunma uzmanı
• Çalışan temsilcisi (birden fazla temsilcinin olması durumunda baş temsilci)

Kurul, 48 saat önce yapılan duyuru sonrasında belirtilen tarih ve saatte toplanır. Ölümlü olayların yaşanması halinde ise olağanüstü şekilde toplanmaktadır. Kuruldaki kararlar, oy çokluğu ile alınmaktadır.

İlgili mevzuata göre kurulun her ay toplanması gerekir. Ancak kurul tarafından tehlikeli (B sınıfı) iş yerlerinde 2 ayda bir, az tehlikeli (C sınıfı) iş yerlerinde ise 3 ayda bir toplanılması yönünde karar alınabilir. Çok tehlikeli (A sınıfı) iş yerlerinde ise her ay toplanılması gerekmektedir.

İSG Kurulunun kurulması için iş yerinde 50 veya daha fazla çalışanın olması ve yapılacak işin en az 6 ay sürmesi gerekir. Bu şartların sağlanması durumunda İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu, işveren tarafından kurulur.

Çalışan sayısının 50’den az veya yapılacak işin süresinin 6 aydan kısa olması durumunda ise kurul oluşturulmaz. Aynı iş yerinde iki veya daha fazla işveren olması durumunda, gerekli şartları taşıyan işverenlerin her biri kurul oluşturmak zorundadır.

İşverenin 50’den fazla çalışanın olduğu birden fazla iş yeri varsa bunların her biri için kurul oluşturulur. Oluşturulan kurullar arasında koordinasyonun sağlanması için iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili raporlar, 3 ayda bir defa teknik elemanlar ve uzmanlar tarafından incelenir. Bütün bunlar, ihtiyaç duyulması halinde gerçekleştirilir.

İSG Kurulunun kuruluşuna dair bir diğer husus ise aynı iş yerinde işveren ve alt işverenin bulunmasıdır. Böyle durumlarda İSG Kurulu ve bu kurulun koordinasyonu ile ilgili detaylar şu şekildedir:

• Hem işverenin hem de alt işverenin çalışan sayısı 50 ve üzeri ise ayrı ayrı İSG Kurulu oluşturulur. Bu kurulların koordinasyonun sağlanması görevi, asıl işverene verilir.
• İşverenin çalışan sayısı 50 ve üzeri, alt işverenin çalışan sayısı 50’den az ise kurul asıl işveren tarafından oluşturulur. Oluşturulan kurula alt işveren temsilci verir.
• İşverenin çalışan sayısı 50’den az, alt işverenin çalışan sayısı 50 ve üzeri ise kurul alt işveren tarafından oluşturulur, asıl işveren kurula temsilci verir.
• İşveren ve alt işverenin her birinin çalışan sayısı 50’den az, ikisinin toplam çalışan sayısı 50 ve üzeri olduğu durumlarda kurul ortak oluşturulur. Koordinasyon görevi ise asıl işverende olur.

İSG Kurulunun görev, sorumluluk ve yetkileri ilgili mevzuatta açık olarak belirtilmiştir. Buna göre kurulun görev, sorumluluk ve yetkileri şu şekildedir:

• İSG konusunda çalışanlara rehberlik etmek
• İSG iç yönerge taslağını hazırlamak ve uygulanmasının takibin yapmak
• İş yerindeki riskleri belirlemek ve bu riskler karşısında alınması gereken önlemleri işverene iletmek
• İSG eğitimleri planlamak ve çalışanların bu eğitimleri almasını sağlamak
• İş kazaları, meslek hastalıkları ve son anda önlenen olaylara ilişkin analizler yapmak
• Doğal afet, yangın ve benzeri durumlar için alınan önlemlerin yeterliliğini denetlemek
• Çalışmaktan kaçınma hakkına ilişkin taleplere dair acil toplanmak ve bu konuda kararlar almak
• İSG çalışmaları ve faaliyetleri ile ilgili yıllık rapor hazırlamak
• Genel bir önleme politikası geliştirmeye ilişkin adımlar atmak

Kurul üyeleri, kendilerine kurul tarafından verilen görevleri yaptıklarından dolayı hak kaybına uğratılamaz, kötü muameleye maruz kalamaz.

İSG Kurulu ile ilgili mevzuat; 6331 sayılı İSG Kanunu ve 28532 Sayılı İSG Kurulları Hakkında Yönetmeliktir. Kurula dair detaylar, kanun ve yönetmeliğin maddelerinde detaylı olarak yer almaktadır.

6331 sayılı İSG Kanunu içerisinde İSG Kurulu ile ilgili farklı maddeler vardır. Söz konusu maddelerde kurulun kuruluş şartları ve çalışmaktan kaçınma hakkı gibi hususlar yer almaktadır. Kanundaki İSG Kurulu ile ilgili dikkat çekici maddeler şu şekildedir:

(1) 50 ve üzerinde çalışanı olan ve işin 6 aydan daha uzun süreceği iş yerlerinde, İSG Kurulunun işveren tarafından kurulması gerekir. Bu kurul, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili faaliyetlerde bulunur. İşveren, İSG mevzuatına uygun olacak şekilde kurul kurallarını uygulamaktadır (Madde 22, (1)).

(2) 6 aydan daha uzun süren işlerde işveren ve alt işveren ilişkisi varsa İSG Kurulu ile ilgili şu hususlar geçerlidir:

• Asıl işveren ile alt işveren ayrı ayrı kurul oluşturmuşsa, kararların uygulanması ve faaliyetlerin yürütülmesi noktasında koordinasyonun sağlanması görevini asıl işveren üstlenir.
• Asıl işverenin kurul oluşturduğu, alt işverenin ise kurul oluşturması gerekmeyen durumlarda alt işveren tarafından yetkili bir temsilci atanır ve bu temsilci koordinasyonun sağlanmasında görev yapar.
• Alt işverenin kurul oluşturduğu, asıl işverenin ise kurul oluşturması gerekmeyen durumlarda asıl işveren tarafından koordinasyon ve işbirliği için yetkili bir temsilci atanır.
• Kurul oluşturması gerekli olmayan işveren ve alt işverenin toplam çalışan sayısının 50 ve üzerinde olduğu durumlarda, koordinasyon görevinin asıl işveren tarafından üstlenilmesi koşulu ile asıl işveren ve alt işveren tarafından birlikte kurul oluşturulmaktadır.

(3) İş yerinde birden fazla işverenin olması ve burada birden fazla kurulun oluşturulması durumunda işverenler, diğer işverenleri etkileyecek kurul kararlarına dair diğer işverenleri bilgilendirmektedir.

(1) Yakın ve ciddi bir tehlikeyle karşılaşan çalışanlar, kurula başvurmak suretiyle durumun tespitini ve gerekli önlemlerin alınmasını talep eder. Kurulun olmadığı iş yerlerinde bu başvuru işverene yapılır. Bunun üzerine kurul olağanüstü toplanır ve talebe ilişkin karar verir. Durumu, tutanakla kayıt altına alır. Alınan karar, yazılı şekilde çalışan temsilcisine iletilir.

(2) işveren ya da kurulun kararının çalışanların talebi yönünde olması durumunda, gerekli önlemler alınana kadar çalışanlar çalışmaktan kaçınma hakkına sahip olur. Bu süreçte çalışanların ücreti, iş sözleşmesi ve kanunlardan kaynaklı diğer hakları saklı kalır.

İş sağlığı ve güvenliğiyle alakalı çalışmalar yapan İSG Kurullarının hangi iş yerlerinde kurulacağı, nasıl oluşturulacağı, üyeleri, görevleri, sorumlulukları, çalışma esas ve usulleri bu yönetmelikte belirtilmiştir. Ayrıca birden fazla kurulun olması durumunda işbirliği ve koordinasyonun nasıl sağlanacağına dair hükümler de yine bu yönetmelikte yer almaktadır.

28532 sayılı İSG Kurulları Hakkında Yönetmelik kapsamındaki kurullar, 50 ve üzeri sayıda çalışanın olduğu ve faaliyetleri en az 6 ay sürecek iş yerlerinde kurulmaktadır. Bu yönetmeliğe göre kurulan kurullardaki işveren sorumluluğu şu şekildedir:

(1) 50 veya üzeri sayıda çalışanın olduğu ve 6 aydan uzun süre yapılacak işlerin bulunduğu işyerlerinde işverenlerin, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katkı vermesi için kurul oluşturması gerekmektedir.

(2) Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin olduğu durumlarda şu hükümler geçerlidir:

• Asıl işveren ve alt işverenin her birinin çalışan sayıları 50 ve üzeri ise her ikisi de kurul oluşturur. Koordinasyon ve işbirliği sorumluluğu asıl işverende olur.
• Asıl işverenin çalışan sayısının 50 ve üzeri, alt işveren sayısının 50’den az olduğu durumlarda kurul asıl işveren tarafından oluşturulur. Alt işveren, koordinasyon ve işbirliği için kurula vekaleten temsilci gönderir.
• Alt işverenin çalışan sayısının 50 ve üzeri, asıl işveren sayısının 50’den az olduğu durumlarda kurul alt işveren tarafından oluşturulur. Asıl işveren, koordinasyon ve işbirliği için kurula vekaleten temsilci gönderir.
• Alt ve asıl işverenin her ikisinin de çalışan sayısı 50’den az, ancak ikisinin çalışanlarının toplamının 50 ve üzerinde olması durumunda kurulu birlikte oluştururlar. Bu süreçte 6.maddede yer alan hükümlere göre ortak kararı ile üyeler atanır. Koordinasyon ve işbirliği kararı asıl işverende olur.

(3) Asıl işveren ve alt işveren ilişkisinin olmadığı, aynı iş yerinde birden fazla asıl işverenin olduğu durumlarda, gerekli şartları taşıyan işverenler kurul oluşturur. Bu şekilde, aynı iş yerindeki birden fazla kurulun olduğu durumlarda, diğer işverenleri etkilemesi olası kurul kararlarına dair diğer işverenlere bilgilendirme yapılır.

(4) Kurul tarafından alınan kararlar İSG mevzuatına uygun olacak şekilde işveren tarafından uygulanmaktadır.

(1) İşverene ait fabrika, işletme, işletmeler grubu gibi birden fazla iş yeri olması durumunda, 50 ve üzeri sayıda çalışanı olan her iş yeri için ayrı kurul kurulmalıdır.

(2) İlk fıkrada ifade edilen durumlarda, ihtiyaç olması şartı ile kurulların arasında bilgi alışverişi yapılması ve koordinasyonun sağlanmasından işveren sorumlu olur. İşveren bu sorumluluğunu, en az üç ayda bir defa olmak koşulu ile kurullara ait raporların uzman ve teknik elemanlara inceletilmesi şeklinde yerine getirir. Ek olarak bu raporlardaki hususlar dikkate alınarak gerekli önlemler belirlenir ve bunlar uygulanır.

(1) Kurulda yer alan üyeler şunlardır:

• İşveren ya da işveren vekili
• İşyeri hekimi
• İş güvenliği uzmanı
• Mali ve idari işler ya da insan kaynakları, personel, sosyal işleri yürütme görevi olan bir kişi
• Bulunması durumunda sivil savunma uzmanı
• Bulunması durumunda usta, ustabaşı veya formen
• Çalışan temsilcisi (Birden fazla çalışan temsilcisi olması durumunda baş temsilci katılır)

(2) İşveren veya işveren vekili, kurulun başkanıdır. İş güvenliği uzmanı ise kurulun sekreteridir. Tam zamanlı iş güvenliği uzmanı istihdamı zorunluluğu bulunmayan iş yerlerinde kurul sekreterliğini mali ve idari işler ya da insan kaynakları, personel, sosyal işleri yürütme görevi olan bir kişi üstlenir.

(3) Birinci fıkradaki işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı ve mali ve idari işler ya da insan kaynakları, personel, sosyal işleri yürütme görevi olan kişiyi işveren veya vekili atamaktadır.

(4) Birden fazla işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının olduğu iş yerlerinde işverence görevlendirme yapılmaktadır. İş güvenliği uzmanı görevlendirmesi yapılırken, iş yerinin tehlike sınıfı dikkate alınır.

(5) Kurul için yapılacak formen, ustabaşı ve usta seçimi, iş yerindeki bu vasıftaki kişilerin yarıdan fazlasının katıldığı toplantıda açık oy yöntemi ile yapılır. Bu şekilde belirlenememesi durumunda işverence atanmaktadır.

(6) Formen, usta, ustabaşı ve çalışan temsilcisinin yedeklerinin seçimi de benzer yol ile yapılmaktadır.

(7) Asıl işveren ile alt işverenin ortak şekilde kurul kurduğu durumlarda, üyeler ile kurulun sekreteri, asıl işveren ve alt işverenin ortak kararı ile atanmaktadır.

(1) İşverence kurul üyeleri ile yedeklerine, İSG konusunda eğitim verilmesi sağlanmaktadır. Üyeler ve yedeklerinin eğitimlerimin asgari kapsamı şu şekildedir:

• İSG Kurulunun görev, sorumluluk ve yetkileri
• İSG ile ilgili mevzuat ve standartlar
• İletişim teknikleri
• İş hijyenine ilişkin temel ilkeler
• Sık görülen tehlikeler ve iş kazalarının sebepleri
• Acil durum tedbirleri
• Risk analizi
• İş yerlerine ilişkin özel riskler
• Meslek hastalıkları

(2) Asıl işveren ile alt işverenin ortak oluşturduğu kurullarda eğitim sorumluluğu, her iki işverendedir.

(1) İSG Kurulunun görev ve yetkileri şu şekildedir:

• İSG konularında çalışanlara rehberlik etmek
• İş yerinin niteliğine uygun olmak şartı ile bir İSG iç yönerge taslağı oluşturmak
• Oluşturulan yönergenin işveren (veya temsilcisi) onayına sunulması, yönergenin uygulanmasının takibi ve buradan elde edilen verilerin rapor haline getirerek gerekli önlemleri belirlemek ve kurul gündemine girmesini sağlamak
• İSG ile ilgili tehlikeleri ve tedbirleri değerlendirmek, işverene gerekli bildirimleri yapmak
• İş yerinde yaşanan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olan tüm konulara (iş kazaları, meslek hastalıkları, ekipmanların zarara uğrama riskleri vb.) ilişkin araştırma ve inceleme yapmak, alınması gereken tedbirleri belirlemek ve bir rapor halinde işverene (veya vekiline) sunmak
• İSG eğitim ve öğretimine dair planlama yapmak, buna dair program hazırlamak ve işveren (veya vekili) onayına sunmak, uygulanan programları takip etmek ve fark edilen eksikliklere dair geri bildirim vermek
• Bakım ve onarım çalışmalarında alınması gereken önlemleri belirlemek, planlamak ve bunların uygulanmasını kontrol etmek
• İş yerindeki doğal afet ve benzeri türden riskler için alınan önlemlerin yeterliliğini ve ekiplerin çalışmalarını takip etmek
• İSG ile ilgili yıllık rapor hazırlamak, yapılan çalışmaları değerlendirmek, elde edilen deneyimleri kullanarak bir sonraki yılın çalışma programı için işverene öneriler sunmak
• İSG Kanununda yer alan çalışmaktan kaçınma hakkına dair talepler hakkında karar vermek için acil toplanmak, karar vermek, verilen kararı çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirmek
• İş yerinde çalışma koşulları, iş organizasyonu, çalışma ortamı, sosyal ilişkiler ve teknolojiyle alakalı unsurların etkilerini değerlendiren genel ve tutarlı bir önleme politikası oluşturmak için çalışmalar gerçekleştirmek

(2) Kurul üyelerinin yönetmelikle kendilerine verilen görevleri yapmaları nedeniyle hak kaybına uğratılamaz, kötü muameleye ve davranışa maruz bırakılamaz.

(1) Kurul izleme, inceleme ve uyarma odaklı bir düzen içerisinde ve aşağıda ifade edilen esasları dikkate alınarak görevin yapar.

• Kurul, ayda en az bir kere toplanmak zorundadır. B sınıfı iş yerleri iki ayda bir, C sınıfı iş yerleri içinse üç ayda bir toplanılması yönünde karar alınabilir.
• En az 48 saat önce toplantının yeri, saati, günü ve diğer detayları kurul üyelerine bildirilmelidir. Gündemler, önem sıralarına göre belirlenmekte, gerekli durumlarda üyeler gündem değişikliği talep edebilmektedir. Kurulun onayı ile gündem değiştirilmektedir.
• Ağır iş kazaları ile özel tedbir gerektiren durumlarda kurul üyelerinden herhangi bir kurulun olağanüstü toplanmasını talep edebilir. Bu talep, başkana veya sekretere yapılır. Toplantı zamanı, konunun önemine ve aciliyetine göre belirlenir.
• Esas olan toplantıların mesai saatlerinde yapılmasıdır. Toplantılardaki süreler, günlük çalışma süresi olarak kabul edilir.
• Kurul, işverenin (veya vekilinin) başkanlığında, üye sayısının salt çoğunluğu ile toplanır. Kararlar, katılanların salt çoğunluğunun oyları ile alınır. Çekimser oy kullanma hakkı yoktur. Oyların eşit olması durumunda başkanın oyu belirleyici olur. Salt çoğunluğun sağlanamaması veya farklı bir nedenden dolayı toplantının yapılamaması durumunda, bunu belirten bir tutanak hazırlanır.
• Toplantıda alınan kararlara dair bir tutanak hazırlanır. Bu tutanak, toplantıdaki başkan ve üyelerce imzalanmaktadır. İmza ile alınan bu kararlar, işverene bildirilmiş kabul edilir. Kararlar ve imzalı diğer tutanaklar, sıralarıyla özel dosyada muhafaza edilir.
• Alınan kararların hayata geçirilmesi için ilgililere bilgi verilir. Buna ek olarak çalışanlara duyurulmasının yararlı olacağı kararlar, çalışanlarla da paylaşılır.
• Toplantılarda, ilk olarak bir önceki toplantının kararları ve bunlara ilişkin uygulamalarla ilgili başkan veya sekreter tarafından kurul bilgilendirilir. Daha sonra mevcut toplantının gündemlerine geçilir.

(2) Kurul tarafından alınan kararlar, çalışanlar ve işveren üzerinde bağlayıcıdır.

(3) Çalışmaktan kaçınma hakkı taleplerinde kurul, normal şartlardaki toplanma sürelerini dikkate almadan acilen toplanır. Bu talebe ilişkin alınan kararlar, yazılı olarak çalışan temsilcisine bildirilir.

(1) işveren (ya da vekili) tarafından kurul için gerekli olan toplantı yeri, araç ve gereçler sağlanır.

(2) İşveren (ya da vekili), kurulun hazırlamış olduğu toplantı tutanakları ile kaza ve diğer olayların raporlarını ve yine kurulun denetimlerine dair raporlarını, iş müfettişlerinin incelemesi için iş yerinde bulundurmaktadır.

(1) Kurulun tekliflerde, önerilerde ve kararlarda iş yerinin genel durumunu ve işverenin imkanlarını dikkate alması gerekir.

(2) Kurul üyeleri, görevlerinden dolayı işveren ve iş yerine ilişkin öğrendikleri ekonomik bilgileri ve ticari sırları gizli tutar.

(3) Kurul, İSG açısından teftiş yapma yetkisi olan bakanlık müfettişlerine yardımcı olur ve kolaylık sağlar.

(1) Kurulun İSG ile ilgili almış olduğu kararlara ve tedbirlere çalışanların uyması gerekmektedir.

(2) İş yerlerinde İSG önlemlerinin belirlenmesi, uygulanması ve önlemlere uyulması noktasında çalışanlar ile kurul işbirliği yapar.

(3) Kurulun aldığı kararlardaki ya da uygulamalardaki sorunlar hakkında çalışanlar, çalışan temsilcisi üzerinden kurula bilgi vermelidir.